Mông Cổ là nơi sinh sống của nhiều tộc người, nổi tiếng là đất nước của những người dân du mục. Cũng như nhiều dân tộc và vùng miền khác, đời sống sinh hoạt của họ thể hiện qua nền văn hóa cũng như nền âmm nhạc đặc trưng. Vậy nền âm nhạc của những con người gắn liền với thảo nguyên, đồi núi và sa mạc có gì khác biệt với những quốc gia khác, hãy cùng Tạ Thâm tìm hiểu cuộc sống âm nhạc của họ thông qua các nhạc cụ nhé!

Khuuchir

Khuuchir là một nhạc cụ dây. Trước đây, những người du mục chủ yếu sử dụng violin da rắn hoặc violin đuôi ngựa. Người Trung Quốc gọi nó là "Nhạc cụ Mông Cổ" hoặc "Huk'in" còn ở Việt Nam được biết đến với tên đàn nhị, đàn Líu. Nó được điều chỉnh trong quãng năm. Các Khuuchir có hộp cộng hưởng nhỏ, hình trụ, hình vuông hoặc giống một chiếc cốc làm bằng tre, gỗ hoặc đồng, được bao phủ bởi lớp da rắn và mở ở phía dưới. Cần đàn được gắn với hộp cộng hưởng. Nó thường có bốn dây tơ, trong đó dây đầu tiên và thứ ba được hợp âm cùng, dây thứ hai và thứ tư được điều chỉnh trên quãng thứ 5. Cung được phủ một lớp đuôi ngựa và kết hợp lại thành chuỗi; ở Trung Quốc người ta gọi là "sihu", có nghĩa là "bốn", cũng có nghĩa là "có bốn tai". Loại nhạc cụ nhỏ chỉ có hai dây và được gọi là "erh'hu", có nghĩa là "hai" ở Trung Quốc.

Yoochin

Đàn tam thập lục hộp – đàn Ximbalum với 13 dây đôi. Các dây được đánh với hai thanh gỗ. Nó có một thùng đàn bằng gỗ màu đen được trang trí khá lộng lẫy. Loại nhạc cụ này chỉ quen thuộc với người dân thành phố.

Bishguur

Bishguur là một nhạc cụ hơi. Đây là một loại kèn kim loại đa dạng về trang trí, tiếng Mông Cổ còn gọi là "kèn vỏ".

Shudraga / Shanz

Shudraga tạo âm thanh giống với đàn Banjo. Shudraga hay còn gọi là Shanz có thân gỗ hình bầu dục, cần dài, được phủ da rắn trên cả hai mặt. Ba dây được cố định vào một thanh dài gắn liền với thân đàn. Đàn được đánh bằng ngón tay hoặc với một miếng gảy làm bằng sừng. Như các tông không tạo tiếng vang do đó từng nốt nhạc được đánh nhiều lần.

Yatga - Yatuga

Yatga là đàn tam thập lục nửa ống với ngựa đàn di chuyển. Đàn được thiết kế như một hộp với bề mặt lồi và uốn cong về phía cuối. Các dây được gảy và tạo âm thanh khá mềm mại. Ở Mông Cổ, đây là nhạc cụ được coi là bất khả xâm phạm và được chơi trong nghi lễ, ràng buộc với những điều cấm kỵ. Yatga được sử dụng chủ yếu tại tòa án và trong các tu viện từ khi các dây tượng trưng cho mười hai cấp độ của hệ thống phân cấp cung điện.

Mục đồng bị cấm chơi đàn tam thập lục mười hai dây, nhưng họ được phép chơi đàn tam thập lục mười dây, cũng được sử dụng cho thời gian giải lao trong lần trì tụng sử thi.

Người Mông Cổ truyền thống chơi ba loại đàn tam thập lục, phân biệt bằng hộp cộng hưởng hoặc thân đàn rỗng mà âm thanh được khuếch đại

Lavai

Lavai là nhạc cụ hơi có vỏ trắng với vòng xoắn đầu từ bên trái sang bên phải. Nó được coi là bùa may mắn. Để thổi chúng, người ta thiết kế một miệng làm từ đồng thau. Theo truyền thuyết Lama, Đức Phật đã tạo ra nhạc cụ này cho Long Vương như một món quà.

Morin khuur

Morin Khuur là nhạc cụ hai dây Mông Cổ điển hình. Thân và cần được chạm khắc từ gỗ. Đầu đàn có dạng đầu ngựa và âm thanh tương tự như violon hoặc cello. Các dây được làm bằng hươu sấy khô hoặc gân cừu núi. Đàn được chơi với một cây cung làm bằng liễu, dây bằng đuôi ngựa và được phủ một lớp nhựa thông hoặc gỗ tuyết tùng.

Morin Khuur là nhạc cụ phổ biến nhất ở Mông Cổ và được chơi trong lễ kỷ niệm, lễ hội cũng như đệm cho các điệu múa, bài hát.

Người ta nói rằng nó được kết nối với một người đàn ông đẹp trai. Nó cũng được chơi khi cừu mẹ không muốn cho cừu con bú. Người ta tin rằng nghe nhạc này cừu mẹ sẽ cho con bú.

Tuur

Tuur hay trống pháp sư là nhạc cụ gõ. Loại nhạc cụ này có hình bầu dục tròn. Màng trống được trang trí với các bản vẽ trên một quặng cả hai bên.

Damar

Damar là một loại trống nhỏ được sử dụng trong các tu viện, được làm bằng gỗ. Hai mặt bên ngoài được bọc bằng da. Ở giữa có cuộn dây làm từ lụa và hai nút gắn liền với dây. Bằng cách di chuyển qua lại, hai nút này được nhấn trên da kéo dài của trống.

Limbe

Nhạc cụ này được sử dụng để đệm, đôi khi còn là một nhạc cụ độc tấu. Trong thời gian trước đây nó được làm bằng tre hoặc gỗ, hiện nay chủ yếu là nhựa, đặc biệt là nhập khẩu từ Trung Quốc.
Chiều dài của nó xấp xỉ 64 cm, với chín lỗ. Âm thanh phản ánh những gì được nghe thấy trong tự nhiên hoặc các âm thanh của môi trường tự nhiên và xã hội.

Hel khuur

Hel Khuur – một loại đàn hạc của Người Do Thái. Ngày nay, cây đàn hạc của Người Do Thái được làm bằng đồng thau hoặc thép, nhưng ngày trước đó nó được làm bằng gỗ hoặc tre. Người chơi sẽ đặt phần dài của nhạc cụ gần miệng, chạm nó với răng cửa của mình và thao tác lưỡi bằng bàn tay phải. Thay đổi hình dạng của khoang miệng, hoạt động đồng thời như một buồng cộng hưởng có thể thay độ cao.
Qua bài viết này, Tạ Thâm mong rằng đã phần nào giới thiệu cho các bạn cuộc sống của người Mông Cổ luôn gắn liền với nhạc cụ và tạo nên một nét đặc trưng riêng của văn hóa Mông Cổ.